దండం దశగుణం భవేత్ అంటే ఏమిటి ?

ఈ వాక్యానికి మూడు అర్థాలు స్ఫురిస్తాయి. మొదటి అర్థం. దండం(కర్ర)లాగా నేల మీద పడి, సాష్టాంగ నమస్కారం చేస్తే, ఎదుటి వారిలో పది మంచి గుణాలు కలిగి, కార్యం సానుకూలం అయ్యే అవకాశం ఉంది. అలా ప్రణిపాతం చెయ్యక, తల వంచి దండం(నమస్కారం) పెట్టినా, ఎదుటివారు, దండం పెట్టిన వారిని ఆదరించి పనులు చక్కపెట్టవచ్చు. ఇక రెండవ అర్థంలో దండం(కర్ర) పట్టుకొని నాలుగు వడ్డిస్తే, అలా శిక్ష పడిన వాడిలో వినయం, భయం, భక్తి వంటి పది గుణాలు ఆవిర్భవించి, పనులు చకచకా పూర్తయ్యే అవకాశం ఉండవచ్చు. చాలా మంది ఈ అర్థంలోనే ఈ వాక్యాన్ని ఉపయోగిస్తుంటారు. ఇక మూడవ అర్థం వచ్చే శ్లోకం ఒకటుంది. విశ్వామిత్రాహి పశుషు కర్దమేషు జలేషు చఅంధ్యే తమసి వార్ధక్యే దండం దశ గుణం భవేత్‌. ఈ శ్లోకం ప్రతి పదార్థం చూద్దాం. వి=పక్షి, శ్వ=కుక్క, అమిత్ర=శత్రువు, అహి=పాము, పశుషు=పశువులను కట్టడి చెయ్యడంలోను, కర్దమేషు=బురదలోను, జలేషుచ=నీటిలోను, అంధ్వే=గ్రుడ్డితనంలోను, తమసి=చీకటిలోను, వార్థక్యే=ముసలితనంలోను, దండం=కర్ర, దశగుణం భవేత్‌=ఈ పది విధాలుగా పనికి వస్తుంది. అందువల్ల కర్ర ఒకటి చేతిలో పట్టుకుంటే, ఆహారం ఎండ బెట్టుకుంటే దాని మీద వాలే కాకుల వంటి పక్షుల్ని కొట్టవచ్చు. వీధి కుక్కల్ని తరిమి కొట్టవచ్చు. శత్రువులను భయపెట్టవచ్చు. పాములను, పశువులను కొట్టవచ్చు. బురదలోను, వరద నీటిలోను నడిచి వెళ్లడానికి ఉపయోగించుకోవచ్చు. అంతేనా, గ్రుడ్డితనంలోను, చీకటిలోను, ముసలితనంలో కూడా కర్రతో నడిచి వెళ్లవచ్చు. మహాకవి కాళిదాసు అంతఃపుర ఉద్యోగులు చేతిలో పట్టుకొనే దండంతో ధర్మాన్ని పోల్చాడు. దానితో అన్ని వయసుల్లో, అన్ని కాలాల్లో పని ఉన్నా లేకపోయినా, దాన్ని చేతిలో ధరిస్తే, అది తమ అవసరమైన సమయాల్లోను, ముసలితనంలోను మనల్ని కాపాడుతుంది. అలాగే ధర్మం కూడా! ధర్మాన్ని ఆచరించే వాడిని, ఆ ధర్మమే రక్షిస్తుంది. -ఆదర్శాచార్య చిత్రకవి ఆత్రేయ ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రికనుండి